Sam Harris en Maajid Nawaz, Islam and the Future of
Tolerance. A Dialogue,
Cambridge, MA, Harvard University Press, 2015
16,00 Euro
ISBN 9780674088702
De toekomst van de
islam, zowel in het Westen als in overwegend islamitische landen, is een van de
meest veelbediscussieerde onderwerpen van onze tijd. En dat is zeker met een
reden. De islam verkeert wereldwijd in een crisis, en de toekomst van deze
religie is onzeker. Velen schrijven hier dan ook over, maar slechts weinigen
met zoveel diepgang, inhoudelijke kennis en een kritisch-genuanceerde houding
als Sam Harris, een bekende Amerikaanse atheïst en religiecriticus, en Maajid
Nawaz, een Britse ex-radicaal die later deradicaliseerde en de Quilliam
Foundation – een denktank die strijdt tegen radicalisering – oprichtte, zich in
het maatschappelijk debat hard maakt voor hervorming van de islam wereldwijd en
zich daarnaast ook sterk uitspreekt tegen het islamisme, de politieke islam.
In hun boek Islam
and the Future of Tolerance. A Dialogue interviewt
Harris Nawaz over cruciale onderwerpen in het islamdebat zoals het islamisme,
religiekritiek, vrijheid van meningsuiting, afvalligheid, secularisme,
radicalisering en de toekomst van de islam in Europa en daarbuiten. Het boek is
opgezet als een vraag- en antwoordgesprek waarbij Harris steeds een stelling
opwerpt over de islam – veelal kritisch ingestoken waarbij Harris de rol van de
advocaat van de duivel op zich neemt – en Nawaz vervolgens zijn ideeën
uitdraagt in zijn reacties op de stellingen van Harris. En daarin zit het meest
interessant element van het boek, het denken van Maajid Nawaz dat uiteengezet
wordt in de antwoorden op de vragen van Harris.
Nawaz kenmerkt zich
in deze antwoorden als een seculiere, liberale en progressieve islamitische
denker, die redeneert vanuit het gedachtegoed van de mensenrechten en de
democratie en die vanuit die lens ook pleit voor hervorming van de islam. En
daarbij laat hij zich uiterst kritisch uit over het islamisme, wat hij
beschouwt als de grootste bedreiging van de toekomst van de islam vandaag de
dag. Nawaz missie zit hem in het ‘de-islamistiseren’ van met name de
moslimgemeenschappen in Europa, wat naar zijn mening cruciaal is om de toekomst
van de islam in te bedden in het gedachtegoed van de mensenrechten en de
democratie. Nawaz toont zich hiermee een uiterst vooruitstrevende denker, die
niet ervoor terugdeinst pijnlijke conclusies te trekken, maar daarbij ook een
hoopvolle impressie geeft van hoe de islam wereldwijd vooruit kan gaan.
Het enige probleem is
dat het gedachtegoed van Nawaz voor velen in de moslimgemeenschapen van Europa,
en in overwegend islamitische landen, waarschijnlijk vooralsnog té
vooruitstrevend is. Nawaz en zijn denk tank Quilliam worden – zowel vanuit
orthodox- en conservatief-islamitische hoek als vanuit reactionair-linkse hoek
– door sommigen weggezet als atheïsten die de islam bedreiging, of die erop uit
zijn om de islam zwart te maken. De hervorming van de islam is daarom ook –
iets wat Nawaz eveneens beaamt – een proces dat eerder generaties dan jaren zal
duren.
Nawaz speelt probeert hierbij zowel in
Europa als daarbuiten een voortrekkersrol te spelen, en heeft ook absoluut de
bagage om dit te doen. Islam and the Future of Tolerance is
verplicht leesvoer voor diegene die zich interesseren voor het islamisme,
islam, het bestrijden van radicalisering en de multiculturele samenlevingen van
Europa. Zonder kennis genomen te hebben van het denken van Maajid Nawaz is de
persoonlijke kijk op deze onderwerpen nog niet vervolmaakt. Dit boek zou daarom
ook absoluut gelezen moeten worden, al is het alleen maar omdat het een
hoopvolle en heldere stip op de horizon vormt in een debat over een onderwerp
dat helaas in veel gevallen wordt gekenmerkt door doemdenken.
Recensie door Gert Jan Geling
via LIBERALES
Geen opmerkingen:
Een reactie posten