Voor wie dit boek? Voor lezers die niet bang zijn van kritische sociaal-filosofische
opstellen die onderling verbonden zijn via overlappende motieven. Deels
verhalend, deels satirisch, deels geleerd. Burleske gekoppeld aan ernst.
Scherts aan au sérieux. Aanleiding voor het schrijven is wat de auteur
las bij de Roemeense polymath, Nicholas Georgescu-Roegen: dat de mensheid in
haar exosomatische waan zal bedreigd worden door mondiaal actief
geworden virussen. Een voorspelling gedaan in 1972, de vorige eeuw. Sars-Cov2
raasde voorjaar 2020 door de wereld en legde economieën, scholen, openbaar leven, politieke
activiteiten plat. Ontreddering alom terwijl positivo’s opschepten over de
ongekende mogelijkheden van ’s mensen bedrijvigheid in de wereld: de triomf van
‘de’ Verlichting, het welslagen van ‘de’ vooruitgang! De schrijver stond
versteld bij zoveel vergetelheid. Hij herinnerde zich de woorden van een
Spaanse wijze: Het komt veel voor dat men om een domheid te herstellen vier
andere begaat. De ene onbehoorlijkheid door een nog grotere aan het oog
onttrekken komt neer op bedrog of verraadt dwaasheid, die beide vele andere
nodig hebben om zich te handhaven. Een slechte zaak verdedigen is slechter dan
de zaak zelf, en erger dan het kwaad zelf is het onvermogen er afstand van te
nemen. Waaraan kan toegevoegd wat Baltasar Gracán over heden en toekomst
schreef: De beste manier om de toekomst te voorzien is op gezette tijden erbij
stil te staan. (...) Nadenken moet men niet uitstellen tot men in de knel zit.
De
auteur stond in de jaren negentig van de vorige eeuw met enkele anderen aan de
wieg van ATTAC-Vlaanderen, beweging die deel uitmaakt van de wereldwijde anders-globalistische
organisatie Associatief Netwerk voor een Taks of financiële Transacties. In
diezelfde geest overspannen de opstellen van zijn boek meer dan veertig jaar
maatschappijkritiek. De autobiografische inhoud gaat samen met spotternij – zo
al niet ‘zelfspot’ – , satire wisselt af met wijsgerige ernst. De auteur noemt
het boek een ‘mengelwerk’, miscellaneous, naar enkele voorbeelden uit de
wijsgerige literatuur. Een feuilleton van schijnbaar losse overwegingen die
in wezen thematisch verbonden zijn, als filosofische vertoogmethode genoegzaam
bekend. De auteur voelde zich geïnspireerd door José Ortega y Gasset (El
tema de nuestro tiempo; La rebelión de las masas) en Johan Huizinga (De
schaduwen van morgen; Geschonden wereld), beiden kritische commentatoren
van de vroege hedendaagse tijden (het Interbellum), met de vraag: “wat
nu?”
Het
staat de lezer vrij om na de lectuur van eerste drie hoofdstukken naar eigen
voorkeur andere te lezen. De volgorde bepaalt de lezer dan zelf. Wat de auteur
zich veroorloofde aan ‘mengelwerk’, dat kan aan de lezer niet ontzegd worden. Wandelaar
te zijn door een bos met vele wijkende en samenkomende paden. Een labyrint met
enkele uitgangen en een paar centra, voor zover men zich zo’n labyrint kan
voorstellen. Heeft de auteur getracht naar waarheid te ‘spreken’, de waarheid
heeft hij niet geschreven. Mocht het centrum van het labyrint de vraag “wat
nu?” zijn, dan is de auteur het antwoord schuldig gebleven. Eén antwoord is er
niet. In die zin is het boek Verwrongen wereld. Redeloze vrijheid een open
question. Paradoxaal vanwege een mens die ‘waarheidsbetrachter’ meende te
kunnen zijn.
De opstellen brengen Jules Verne samen met Thomas Moore, en Tibor
Scitovsky, de welvaartseconomist, met Nicolai Boekharin, de marxistische
economist. In twee opstellen dialogeert de auteur met Henri Bergson over een
andere kijk op natuur en evolutie. Een ander opstel evoceert een
telefoongesprek dat de auteur met Karl Marx voerde over de ficties van de homo
economicus, terwijl John Maynard Keynes een bericht stuurt over de
inefficiëntie van het speculatief kapitaal. En dan het ‘slechte geweten’, ‘het
ongelukkige bewustzijn’, van academische economisten die in de jaren zestig en
zeventig van de vorige eeuw de beperkingen ontdekten van de cost-benefit-analyse
waarover zij zelf geleerde handboeken schreven. Die andere welvaartseconomist,
Ezra Mishan, ontmoet in zijn ‘schuldbekentenis’ (1967!) Henryk Ibsen, schrijver
van het profetische toneelstuk De vijand van het volk, alsof PSOF en
Zwijndrecht hem bekend waren. Centraal staat de radicale getuigenis van de
Roemeens-Amerikaanse polymath en analytische economist Nicholas
Georgescu-Roegen, die vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft gewezen
op de dramatische gevolgen van een ongebreidelde groei van de wereldeconomie.
Een groei die vanuit biologisch-economisch gezichtspunt volstrekt ondoelmatig
is. Men noemt Georgescu-Roegen één van de denkers van de ‘de-growth’ beweging
en van de ecologische politieke economie.
Het heeft de
auteur van de opstellen gemotiveerd om wat ooit de dialectiek van de
verlichting – de tegensprekelijkheid van de vooruitgang – werd genoemd
opnieuw onder woorden te brengen. Want, zo oordeelde hij, het is van jaren her,
het vergeten: de klachten en de leugen, de verdraaiing en de verwringing, het
redeloze van een vrijheid én het verlies van zelfbeschikking. Vergeten, l’oubli,
want als men er maar genoeg tijd laat overgaan dan lijkt alles wat men naäapt
van een radeloze oorspronkelijkheid.
Het was een
droevig geloof, het geloof aan de moderniteit, waarin verkondigd is dat al het wezenlijke
er morgen hetzelfde uitziet als vandaag, en dat vooruitgang uitsluitend bestaat
in het altijd maar voortschrijden op dezelfde weg die men al is opgegaan. Die
weg lijkt veeleer op een gevangenis die almaar groter wordt, en die geenszins
naar het vrije leidt. (José Ortega y Gasset, La rebelión de
las masas, 1930)
Nog een kleinigheid.
Dit
boek is geen maçonniek boek als dit begrepen wordt als een boek over
vrijmetselarij.
Maar
het is een boek geschreven door een vrijmetselaar. Meer: het is geschreven
vanuit een maatschappelijk engagement dat volgens de auteur niet vreemd is aan
een radicale maçonnieke spiritualiteit.
ISBN 978-9-464-77463-4
De prijs van het boek bedraagt 38 €, verzendingskosten inbegrepen. Vooraf storten op rekeningnummer van M Commers,
IBAN BE07 0630 9149 3566, met vermelding van uw naam en voornaam, uw adres en het postnummer;
vrije mededeling: Boek Verwrongen wereld.
.jpg)
.jpg)
