MORTIER FREDD
De hoer van de duivel. Illusies en godsgeloof.
Leueven, Acco, 211, 408p
ISBN9789033484551
Zie ook Recensie van Dirk Verhofstadt
Zijn er eigenlijk wel redelijke gronden om te geloven in het bestaan van de ene God van de joodse, christelijke en moslimtradities? Volgens Martin Luther blijkbaar niet. Voor hem is de rede de hoer van de duivel. Wie zijn verstand gebruikt, is dus al op weg om zijn geloof te verliezen. Omgekeerd zou wel geloven in een God dan te maken kunnen hebben met libertijnse denkgewoonten: met het niet zo nauw nemen van de rechtvaardiging van overtuigingen. Wat is daarvan aan? Is het mogelijk dat een meerderheid van de wereldbevolking gelovig is omdat zij eigenlijk lichtgelovig is?
Dat is het thema van dit boek: het gaat over meer en minder strikte regels voor het aanvaarden van overtuigingen en hoe dit in verband staat met godsdienstig geloof. De meest gebruikelijke manier van redeneren vraagt dat men zijn overtuigingen afstemt op het beschikbare bewijsmateriaal. Als men het zo ziet, lijkt de zaak gewonnen door de duivel. Maar er zijn andere mogelijkheden, die wel allemaal lakser zijn dan waarvoor men gewoonlijk zijn hand in het vuur zou willen steken, maar toch bescheiden perspectieven openen voor theïsme. Hoe ver wil je gaan in het verlaten van de rede om je geloof te redden?
Over de auteur:
Freddy Mortier is hoogleraar ethiek aan de Universiteit Gent en thans decaan van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Momenteel houdt hij zich vooral bezig met bio-ethische problemen, terwijl hij voordien onderzoek verrichtte over opvoeding in waarden en normen. Daarbij staan telkens levensbeschouwelijke aspecten op de voorgrond. Hij doceert sinds enige jaren ook filosofie van de religie.
Inhoud
Woord vooraf 9
Hoofdstuk 1.
Inleiding 11
1. De vroege kindheid: mijn theïstische fase 13
2. Kwalijke gevolgen van godsdienst 17
3. Waarom alleen over theïsme? 23
4. Het debat is publiek, niet privé 27
5. Nieuw atheïsme en verder 32
6. Wat ligt er dan verder? 36
Hoofdstuk 2.
De theïstische God: antropomorfi sme en
smeltende waarschijnlijkheden 41
1. Credo in unum Deum ... 42
2. ... patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae
enzovoort 58
3. Een cascade van onwaarschijnlijkheden 67
4. Een merkwaardige waarheidsopvatting 79
5. Conclusie 83
Hoofdstuk 3.
Deductieve godsbewijzen 85
1. Ontologische godsbewijzen 88
6 DE HOER VAN DE DUIVEL
2. Kosmologische godsbewijzen 116
3. (Quasi)deductieve godsbewijzen? 127
Hoofdstuk 4.
Het argument uit ontwerp in de natuur en
in de kosmos 129
1. Argumenten uit ontwerp 129
2. Gods werken naar analogie met de werken van
de mens 132
3. Andere analogieën 142
4. Zonder analogie: de onhoudbaarheid van teleologie 144
5. Het kosmische ontwerpargument 154
6. Conclusie 160
Hoofdstuk 5.
Evidentialisme: een gematigd puritanisme van
de rede 161
1. God moet beschrijfbaar zijn om zinvol over hem
te kunnen spreken 161
2. Ethiek van het geloven 165
3. Evidentialisme 177
4. De regel van Bayes 187
5. Conclusie en vooruitzicht 207
Hoofdstuk 6.
Gereformeerde epistemologie: gematigd
libertinisme van de rede 213
1. De iure- en de facto-argumenten tegen het bestaan
van God en de waarheid van het christendom 215
INHOUD 7
2. Gegarandeerde en gerechtvaardigde kennis 218
3. Doxastische kennis en fundationalisme 225
4. Wat hierover te denken? 236
5. Bij wijze van besluit 261
Hoofdstuk 7.
Van gematigd naar extreem libertinisme van
de rede 263
1. Negatieve theologie of apofatisme 264
2. De buitenrationaliteit van religie 267
3. De God van het gevoel 274
4. Kennis door gratie 277
5. Postmetafysische theologie 280
6. Fictionalisme 282
7. Conclusie 288
Hoofdstuk 8.
Evidentie en openbaring: het geval Jezus van
Nazareth 291
1. Openbaringen? 291
2. De Leben-Jesu-Forschung 293
3. Ontstaansgeschiedenis van de evangelies 299
4. Een voorbeeld: het passieverhaal 309
5. Nog een voorbeeld: Jezus’ prediking en identiteit 318
6. Maria zonder maagdelijkheid, christendom zonder
Jezus 322
7. Jezus en de Christus 333
8. Historiciteit weg, geloof blijft 338
9. En toen kwam de cavalerie: de Heilige Geest 342
10. Conclusie 350
8 DE HOER VAN DE DUIVEL
Hoofdstuk 9.
De economie van godsdienst 355
1. Economische benadering van geloof 355
2. Adam Smith 359
3. Azzi-Ehrenberg 364
4. Human capital-benaderingen 366
5. Immunisering tegen weerlegging 370
6. Immunisering door waarheidsstrategieën en
-theorieën 379
7. Conclusie 383
Hoofdstuk 10.
Conclusie: de zang van de lichte rede 385
Index 395
