SPINOZA, FILOSOOF VAN DE BLIJHEID
Tinneke Beeckman
Brussel, ASP, 2009. 152p
ISBN: 9789054875383
€ 19,95
Baruch (of Benedictus) de Spinoza legt in de zeventiende
eeuw de basis voor een radicaal nieuwe kijk op mens en samenleving. Hij tracht
de mens te begrijpen zoals hij is, niet zoals hij zou moeten zijn; de mens niet
(veroordelen, maar onderzoeken, als een deel van de natuur. Met zijn
naturalisme anticipeert Spinoza op het darwinisme: hij schetst de mens als een
wezen dat vooral zijn voortbestaan (‘conatus’) nastreeft.
Toch kan het menselijke handelen niet herleid worden tot het
rationeel nastreven van het eigen nut. De menselijke conditie vat Spinoza niet
in termen van eigenbelang. De blije, gelukkige mens is juist niet zelfzuchtig,
maar vrij en geëngageerd tegelijk. Blijheid betekent hier niet louter een
gemoedsstemming, of een gevoel, maar de keuze voor een actief leven tegenover
een passief ondergaan van de aandoeningen.
‘Blijheid’ en de ‘conatus’ zijn twee centrale begrippen in
Spinoza’s Ethica. Deze bundel exploreert de rijkdom van dit complexe werk en
toont de actualiteit van Spinoza’s buitengewone denken. Een confrontatie met
Hobbes’ denken over zelfbehoud, macht en verlangen toont hoe relevant Spinoza’s
denken in de actuele crisis is: zijn naturalisme leidt juist niet tot
individualisme of egoïsme. Liefde en seksualiteit zijn voor Spinoza altijd een Blijheid,
maar vormen toch de kern van de menselijke tragedie.
Andere thema’s zijn Spinoza’s naturalisme van de affecten,
zijn schatplichtigheid aan de oudheid (epicurisme) in zijn denken over de
natuur en de mogelijkheid van een politiek van de Blijheid. De Blijheid is tot
slot ook een essentieel aspect van de gelukzaligheid, hét doel van de
praktische filosofie. Hoe dit te bereiken, wordt besproken in vergelijking met
de boeddhistische meditatie.
Met bijdragen van Herman De Dijn, Tinneke Beeckman, Miriam
van Reijen, Marin Terpstra. Het boek bevat ook de vertaling van twee artikels
geschreven door eminente Franse Spinozakenners: Alexandre Matheron en Laurent
Bove.
Tinneke Beeckman (°1976) is gastdocente aan de Vrije
Universiteit Brussel en als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Fonds
voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen. Ze publiceerde onder meer over
Nietzsche, Heidegger en Spinoza. Voor deze bundel verzorgde ze ook de vertaling
uit het Frans.
