SPINOZA, FILOSOOF VAN DE BLIJHEID
Tinneke
Beeckman
Baruch (of
Benedictus) de Spinoza legt in de zeventiende eeuw de basis voor een radicaal nieuwe
kijk op mens en samenleving. Hij tracht de mens te begrijpen zoals hij is, niet
zoals hij zou moeten zijn; de mens niet (veroordelen, maar onderzoeken, als een
deel van de natuur. Met zijn naturalisme anticipeert Spinoza op het darwinisme:
hij schetst de mens als een wezen dat vooral zijn voortbestaan (‘conatus’)
nastreeft.
Toch kan
het menselijke handelen niet herleid worden tot het rationeel nastreven van het
eigen nut. De menselijke conditie vat Spinoza niet in termen van eigenbelang.
De blije, gelukkige mens is juist niet zelfzuchtig, maar vrij en geëngageerd
tegelijk. Blijheid betekent hier niet louter een gemoedsstemming, of een
gevoel, maar de keuze voor een actief leven tegenover een passief ondergaan van
de aandoeningen.
‘Blijheid’
en de ‘conatus’ zijn twee centrale begrippen in Spinoza’s Ethica. Deze bundel
exploreert de rijkdom van dit complexe werk en toont de actualiteit van
Spinoza’s buitengewone denken. Een confrontatie met Hobbes’ denken over
zelfbehoud, macht en verlangen toont hoe relevant Spinoza’s denken in de
actuele crisis is: zijn naturalisme leidt juist niet tot individualisme of
egoïsme. Liefde en seksualiteit zijn voor Spinoza altijd een Blijheid, maar
vormen toch de kern van de menselijke tragedie.
Andere
thema’s zijn Spinoza’s naturalisme van de affecten, zijn schatplichtigheid aan
de oudheid (epicurisme) in zijn denken over de natuur en de mogelijkheid van
een politiek van de Blijheid. De Blijheid is tot slot ook een essentieel aspect
van de gelukzaligheid, hét doel van de praktische filosofie. Hoe dit te
bereiken, wordt besproken in vergelijking met de boeddhistische meditatie.
Met
bijdragen van Herman De Dijn, Tinneke Beeckman, Miriam van Reijen, Marin
Terpstra. Het boek bevat ook de vertaling van twee artikels geschreven door
eminente Franse Spinozakenners: Alexandre Matheron en Laurent Bove.
Tinneke
Beeckman (°1976) is gastdocente aan de Vrije Universiteit Brussel en als
postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Fonds voor Wetenschappelijk
Onderzoek Vlaanderen. Ze publiceerde onder meer over Nietzsche, Heidegger en
Spinoza. Voor deze bundel verzorgde ze ook de vertaling uit het Frans.
Reeks : ASP
editions
€ 19,95
ISBN:
9789054875383
152
pagina's
2009
RECENSIES
"Een
heerlijk boekje. Een aanwinst."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten