Wat is God? Filosofen en schrijvers op zoek.

Auteur:

Ton De Kok

Uitgeverij:

Uitgeverij Thoth, Bussum, 2013

ISBN:

978 90 6868 633 3

Waarom bestaan we?  Wat is “bestaan”?  Hoe is het bestaan tot stand gekomen?  Waarom is er “iets“ en “niet iets”?  De meeste mensen stellen zich vroeg of laat en min of meer frequent, deze vragen.  Ton de Kok ook.  Met dit verschil dat hij ook ooit marinier was, lid was van de Tweede Kamer in Nederland, promoveerde in de geesteswetenschappen en nu docent is in de godsdienstfilosofie bij de bovenbouw van een Middelbare School.  Een geschakeerd leven dus, vol ervaringen.  Dat hij nu lesgeeft en dan nog godsdienstfilosofie, is zeker belangrijk voor dit boek, want het houdt in dat zijn zeventien, achttienjarige leerlingen hem dagelijks confronteren met dit “bestaansmysterie.”  Over de jaren dat hij les gaf, betekent het dat hij “meer dan 1200 jonge mensen heeft mogen laten meedenken over “Wat is God?”,stelt hij zelf.  Om dat te kunnen, heeft Ton De kok zich natuurlijk al die tijd moeten verdiepen in alles wat er door de eeuwen over God geschreven werd door filosofen en schrijvers.  En als je dit goed wil doen - zodat jonge mensen geboeid geraken en leren meedenken - moet je de materie grondig kennen.

Het codewoord voor het “iets”, het bestaande, was altijd al “God”.  Vermits er iets is, was er immers ooit niets.  Helaas is “God is geen uitleg, want een volmaakt wezen “wil” niets.”  Denk maar eens na, wat een krankzinnig beeld je krijgt als er een God zou zijn die wat “wil”.  Dan krijg je op 9/11 die massa Amerikaanse Christenen die in de kerken de bescherming van God afsmeken terwijl er minstens evenveel Islamisten zijn die in de Moskeën over de ganse wereld uitbundig diezelfde God staan te bedanken voor het succes van de aanslag….  Toch heeft de mensheid gedurende zijn ganse bestaan, altijd in persoonlijke goden geloofd en er de meest fantastische verhalen rond uitgevonden.  Zo fantastisch en soms zó knap dat ze soms een paar duizend jaar de basis vormden voor het dagelijks bestaan van miljoenen mensen: denk maar aan Babylonië, Egypte, de knotsgekke godenwereld van de Grieken (het volk dat nochtans de grootste denkers en wetenschappers voortbracht), de Romeinen, Germanen, Indiërs…..  En dan het grote succesverhaal van die enige en ene “ware” god van de Joden, de Christenen, de Islam?

Behoort een eigen “God” dus bij de menselijke primaire levensbehoeften?  Is de mens zo ongeneeslijk religieus dat hij zelfs na Xenophanes, de Franse Verlichtingsfilosofen en Nietzsche nog altijd met een dergelijk godsbeeld opgeschept zit?  Zelfs bij verstokte Atheïsten blijkt er “deep down” religieuze of spirituele interesse te sluimeren.  Waar vroeger een God en een Hiernamaals de angst voor de dood moest goedmaken, heeft de moderne mens zich neergelegd bij het feit van een eindigend leven en is het het “niet weten” dat ballorig maakt, niet de gedachte aan de dood.

Toch is het bestaan van God ongelooflijk waarschijnlijk omdat de kans dat onze wereld kunnen ontstaan is, even onwaarschijnlijk is als 10 tot de 500ste “heelallen uitproberen“, tot het onze er is….. Dus toch een “Schepper”?  Naar die “Opperbouwmeester van het Heelal” van Plato zijn al eeuwen filosofen, schrijvers, dichters, natuurkundigen, wetenschappers op zoek.  Geen betere manier om over “God” na te denken, dan eens te gaan onderzoeken hoe enkele van hen daarover dachten.          Ton De Kok heeft 28 filosofen - van Thales van Milete tot Charles Taylor - onder de loep genomen en dan nog 9 schrijvers-nobelprijswinnaars.

Ieder van die tekstjes rond één filosoof, varieert in lengte tussen de 2 en 10 pagina’s, met Voltaire en Kant als toppers (resp. 10 en 12 bladzijden).  Kort dus, aangepast aan de aandachtspanne van leerlingen, met voorbeelden van nu, in een taal van nu (“religieuze doe-het-zelvers”, “De mens hangt aan het bovennatuurlijke als een drenkeling aan zijn zwemvest.”, “In onze tijd, kan alleen Theo Van Gogh zo schelden.”)  Wat niet wil zeggen dat je brave, voorgekauwde teksten op je bord krijgt, een makkie voor volwassenen.  Het zijn rijpe, degelijke, verteerde, onderlegde stukken, waar veel is voor gelezen, diep over nagedacht en lang aan gewerkt om ze zowel kernachtig als volledig en toch boeiend te maken voor de jonge mensen aan wie hij zijn kennis en inzicht kwijt moet.

Voor jongeren en volwassenen die zich nog niet (echt) in de filosofie verdiepten, moet dit een fantastisch boek zijn.  En als je toevallig toch al heel wat filosofie achter de kiezen hebt, is dit een boek dat toch boeit door zijn directheid, gespannen kennis, vaart van de gebruikte taal, … en dat je met warmte in het hart achterlaat.  Niet omdat je op het einde zou weten “wat” God nu eindelijk is, maar omdat het geschreven is door een onverbiddelijk zoekend en denkend iemand, gedreven door het menszijn.

Dit is geen boek om in één keer uit te lezen, maar om traag en met mate door te nemen.  “Nachtkastlectuur“ zoals Ton de Kok zelf suggereert.  En – zelfs al wordt je gegrepen door betoog en thema: geef niet toe aan je “goesting” om verder te lezen en doe wat anders….  Om het met Leo Sjestov te zeggen: ”Laat je niet overheersen door het verstikkende, ondraaglijke juk van de rede die maar een klein deel van onze werkelijkheid kent. Laat ons ook genieten van het irrationele.”  

V De Raeymaeker

V De Raeymaeker

zie ook  HVV